व्यवस्थापनाची व्याप्ती (Scope of Management) व्यवस्थापनाच्या विविध कार्यांमध्ये व्यापक आहे आणि त्यात विविध स्तर आणि क्षेत्रांचा समावेश होतो. सविस्तर स्पष्ट करायचं झाल्यास व्यवस्थापनाच्या व्याप्तीमध्ये खालील गोष्टींचा समावेश होतो:
1. **आर्थिक व्यवस्थापन (Financial Management):**
- आर्थिक नियोजन, निधी व्यवस्थापन, गुंतवणूक नियोजन आणि आर्थिक नियंत्रण यांचा समावेश होतो.
- लाभ-तोटा, रोकड प्रवाह, बजेटिंग आणि खर्च नियंत्रणावर लक्ष केंद्रित केले जाते.
2. **मानव संसाधन व्यवस्थापन (Human Resource Management):**
- कर्मचाऱ्यांची भरती, प्रशिक्षण, मूल्यांकन, प्रोत्साहन, वेतन व्यवस्थापन आणि कर्मचारी कल्याण यांचा समावेश होतो.
- कामगार संबंध, कर्मचाऱ्यांची सुरक्षा आणि आरोग्य देखील यात येतात.
3. **उत्पादन व्यवस्थापन (Production Management):**
- उत्पादनाच्या प्रक्रिया, गुणवत्ता नियंत्रण, उत्पादनाचे वेळापत्रक आणि संसाधनांचे व्यवस्थापन यांचा समावेश होतो.
- इन्व्हेंटरी व्यवस्थापन, उत्पादनाचे नियोजन आणि उत्पादनाची क्षमता वाढवण्यावर लक्ष केंद्रित केले जाते.
4. **विपणन व्यवस्थापन (Marketing Management):**
- बाजार संशोधन, विक्री रणनीति, जाहिरात, विक्री प्रमोशन आणि ग्राहक सेवा यांचा समावेश होतो.
- उत्पादनाचे वितरण, ब्रांडिंग, पॅकेजिंग आणि विक्री चॅनलचे व्यवस्थापनही यात येते.
5. **संचार व्यवस्थापन (Communication Management):**
- अंतर्गत आणि बाह्य संचार, माहिती व्यवस्थापन, रिपोर्टिंग आणि संवाद कौशल्य यांचा समावेश होतो.
- संघटनात्मक संवाद, इलेक्ट्रॉनिक माध्यमांचा वापर आणि संचार धोरणे विकसित करणे यात येते.
6. **व्यूहरचना व्यवस्थापन (Strategic Management):**
- दीर्घकालीन उद्दिष्टे, धोरणे विकसित करणे, अंमलबजावणी आणि नियंत्रण यांचा समावेश होतो.
- स्पर्धात्मक विश्लेषण, बाजाराची संधी आणि धोके ओळखणे आणि व्यवसायाच्या वाढीच्या संधी शोधणे यात येते.
7. **संघटनात्मक व्यवस्थापन (Organizational Management):**
- संस्थेची संरचना, नोकरीची भूमिका, अधिकार व जबाबदाऱ्या, कार्य विभाजन आणि समन्वय यांचा समावेश होतो.
- संघटनात्मक संस्कृती, मूल्ये आणि धोरणांचे व्यवस्थापन यावर लक्ष केंद्रित केले जाते.
व्यवस्थापनाची व्याप्ती विस्तृत आणि विविधांगी आहे, ज्यामुळे कोणत्याही संस्थेची कार्यप्रणाली सुधारण्याचे आणि उद्दिष्टे साध्य करण्याचे महत्त्वाचे साधन बनते.
